Koper ogrodowy jest powszechnie znany. Jest jednak jeszcze koper włoski. Obie rośliny, zarówno koper ogrodowy (Anethum graveolens L.) zwany koperkiem jak i koper włoski (Foeniculum vulgare Mill.) czyli fenkuł włoski, to aromatyczne rośliny z rodziny selerowatych. Oba gatunki łączy miejsce pochodzenia i występowania: południowo-zachodnia Azja i rejon Morza Śródziemnego. Obie te rośliny wykorzystuje się w kuchni oraz w celach leczniczych. Stanowią źródło olejku eterycznego, witamin oraz minerałów.
Czym koper ogrodowy różni się od kopru włoskiego?
Rośliny różnią się kształtem korzenia, długością nasion, ogólnym pokrojem oraz metodą uprawy.
Koper ogrodowy to jednoroczna roślina zielna, wytwarzająca korzeń palowy oraz prostą i nagą łodygę do 120 cm wysokości, rozgałęzioną w górnej części. Owadopylne kwiaty są drobne, żółte, zebrane w baldachy na wierzchołku łodygi i jej rozgałęzień. Kwitnie od lipca do września. Owocem jest szarobrązowa rozłupka (3-5 mm długości).
Fenkuł w warunkach naturalnych jest byliną osiągającą wysokość nawet do dwóch metrów. W uprawie to dwuletnia roślina. W pierwszym roku wykształca korzeń palowy i część nadziemną w postaci cebuli uformowanej ze zgrubiałych, mięsistych pochew liściowych oraz rozetę pierzastozłożonych liści. W drugim roku wybijają dwumetrowe pędy kwiatostanowe, które pokrojem, kwiatami oraz owocami (3-12 mm długości) podobne są do pędów kopru ogrodowego.
Obie rośliny są wysokie, mają pierzaste formy liści, podobne i obfitujące w nektar baldachimy kwiatowe, kwitnące w tym samym okresie oraz aromatyczne owoce. Nasiona kopru ogrodowego mają przyjemny, słodki, korzenny zapach i smak zaś włoskiego, anyżkowy. Fenkuł ma bardziej krzaczasty pokrój. Istnieją trzy warianty tej rośliny: odmiana słodka (Foeniculum vulgare var.dulce), zwana rzymskim, fenkuł dziki/gorzki (F. Vulgare var. vulgare) oraz popularny fenkuł bulwiasty (F. Vulgare var. azoricum).
Koper ogrodowy i koper włoski mają podobne działanie lecznicze. W tradycyjnym ziołolecznictwie obie rośliny stosowane są do leczenia i zapobiegania chorobom układu pokarmowego i moczowo-płciowego, do eliminowania problemów z oddychaniem, do pobudzania laktacji oraz do obniżania poziomu cholesterolu i glukozy.
Koper łagodzi układ pokarmowy
Napar z owoców kopru włoskiego stosuje się przy wzdęciach i niestrawności, przewlekłym zapaleniu jelita grubego, dla poprawy apetytu i trawienia, likwidacji skurczów żołądka i jelit oraz przy hipogalaktazji.
Kopry działają wiatropędnie, przeciwwymiotnie, żółciopędnie, rozkurczowo, pobudzają apetyt, ułatwiają trawienie, działają odtruwająco, regulują wypróżnienia.
Na odchudzanie
Koper włoski wspomaga odchudzanie. Skuteczność wpływu ekstraktu z jego nasion na utratę wagi została sprawdzona w badaniu na szczurach z nadwagą. Naukowcy dodawali ekstrakt do pożywienia zwierząt przez pięć tygodni, a pod koniec eksperymentu znacznie „schudły”. Naukowcy sugerują, że efekt ten był spowodowany zwiększonym poziomem serotoniny, jej metabolitu i tryptofanu w mózgach i osoczu zwierząt doświadczalnych. Związki te wywoływały uczucie sytości szybciej, tłumiąc chęć przejadania się, co ostatecznie doprowadziło do zmniejszenia masy ciała.
Jednocześnie efekt pozbycia się zbędnych kilogramów wspiera również fakt, że koperek w diecie zmniejsza zapotrzebowanie na sól, która zatrzymuje wodę w organizmie.
Koper na obniżenie cholesterolu i cukrzycę
Rutyna i kwercetyna (składniki kopru włoskiego) mogą być odpowiedzialne za obniżanie poziomu cholesterolu w surowicy i wątrobie. Leczenie chorych na cukrzycę wodnymi i alkoholowymi wyciągami z kopru wykazało normalizację złogów lipidowych w wątrobie, trzustce i sercu. Hipoglikemizujące i antyoksydacyjne działanie składników kopru zmniejsza również liczbę powikłań cukrzycowych. Uważa się, że wyciąg z kopru może zapewnić większą ochronę błony śluzowej żołądka i zapobiec wystąpieniu choroby wrzodowej. Działanie hipolipidemiczne kopru i jego funkcje przeciwcukrzycowe są zapewnione przez hamowanie wchłaniania cholesterolu w jelitach, zwiększone wydalanie z kałem, wiązanie go z kwasami żółciowymi, zwiększone wytwarzanie kwasów żółciowych w ogóle.
Inne właściwości
Koper stosowany jest jako środek wykrztuśny w leczeniu chorób zapalnych górnych dróg oddechowych, w tym również w zapaleniu oskrzeli. Koper włoski ma wyraźnie silniejsze działanie wykrztuśne niż owoce kopru ogrodowego. Przyprawa pobudza również laktację u karmiących mam. Ponadto działa przeciwgrzybiczo, uspokajająco, odkażająco, słabo moczopędnie oraz uszczelnia i wzmacnia naczynia krwionośne.
Koper włoski do kiszonek i marynat
Tradycja stosowania ziół kopru jako przyprawy w europejskiej części kontynentu znana jest już od czasów starożytnej Grecji. Rzymianie odziedziczyli to zioło, a wraz z ekspansją Imperium Rzymskiego, rozprzestrzeniło się ono daleko na północ w pierwszym tysiącleciu naszej ery.
Koper włoski ma korzenny aromat przypominający anyż i słodki, lekko ostry smak. Mięsiste ogonki liściowe warzywnych odmian kopru włoskiego spożywa się w postaci pieczonej i duszonej. Liście są używane jako przyprawa. Owoce kopru włoskiego są wykorzystywane przez przemysł cukierniczy i gorzelniczy do produkcji likierów, wódek smakowych i wina.
Dziś to aromatyczne zioło jest używane nie tylko do nadawania korzennego zapachu różnym produktom i potrawom – kiszonym i marynowanym ogórkom i pomidorom, sałatkom, sosom, zupom, gotowanym i smażonym mięsom oraz rybom. Koper w preparatach pełni rolę konserwantu, gdyż jest w stanie chronić produkty przed pleśnią, hamować wzrost kolonii bakterii takich jak gronkowce, paciorkowce, E. Coli. W Niemczech, ze względu na jego powszechne zastosowanie w konserwach, koper nazywany jest nawet „trawą ogórkową”.
Podczas gotowania nasiona kopru otwierają aromat lepiej z obróbki cieplnej, więc są one umieszczone na początku procesu, a świeże zioła są zwykle dodawane na końcu, aby zachować zapach. Zalecana dzienna stawka spożycia ziela kopru – około 25-30 gramów dziennie, a maksymalna dopuszczalna – 80-100 gramów.
Woda koperkowa dla maluszków
Alternatywą dla herbatki koperkowej może być woda koperkowa. Preparat składa się z 1 części olejku eterycznego z nasion rośliny i 1000 części wody oczyszczonej. Woda koperkowa przeznaczona jest do łagodzenia skurczów mięśni jelit i poprawy trawienia. Szczególnie skuteczna jest w likwidowaniu wzdęć u dzieci od 2 tygodni do 6 miesięcy. W tym celu należy podawać 1 łyżkę stołową trzy razy dziennie, dodając do mleka sztucznego lub mleka matki.
Olej koperkowy – jak zrobić
Świeże ziele kopru zanurza się w oliwie z oliwek i maceruje w słońcu do momentu, aż ziele straci kolor. Po odcedzeniu tej części naparu, cykl powtarza się z nową garścią ziół. Olej uznaje się za gotowy do użycia po 3-5 powtórzeniach. Używać można jako dressing do sałatek oraz aplikować jako środek leczniczy.
Inne przetwory
Napar: 2 łyżki owoców lub ziela zalać 2 szklankami wrzącej wody, odstawić na 20 minut, przecedzić. Pić 3-4 razy dz. po 150-200 ml. Można też przyrządzić odwar: wyciąg gotować 5-10 minut i pić jak napar.
Nalewka koperkowa: pół szklanki nasion zalać 400 ml wódki; wytrawiać 14 dni; przefiltrować. Zażywać 3-4 razy dz. po 10 ml. Świeżo ścięty surowiec nadaje napojowi słabszy smak i zielonkawy kolor, natomiast surowiec suszony nadaje żółty odcień i zapewnia bogatszy smak i zapach. Ci, którzy lubią nalewki bardziej intensywne, dodatkowo mogą umieścić w słoiku czosnek, miłośnicy łagodnych – miód lub cukier.
Miód koperkowy: na każdą łyżeczkę zmielonych na proszek owoców dać 2 łyżki miodu i pół łyżeczki gliceryny lub 5 ml wódki, wymieszać. Zażywać 3-4 razy dz. po 1 łyżce; dzieci – 1-2 łyżeczki miodku 3-4 razy dz.
Wybielająca maseczka koperkowa
Potrzebny będzie sok z kopru (2 łyżki), miąższ ogórka – 2 łyżki i surowe żółtko (1 szt.). Składniki należy wymieszać i nałożyć na skórę na kwadrans. W połączeniu z jajkiem i cytryną koper jest również stosowany w maseczkach napinających, a w połączeniu z kwaśną śmietaną – w maseczkach likwidujących drobne zmarszczki i nawilżających skórę.
Lód koperkowy
Najpierw nasiona kopru (20 g) zalewa się wrzącą wodą (250 ml) i zaparza przez 30 minut. A następnie w schłodzonej formie przelewa do foremek na lód i zamraża. Masaż kostkami lodu koperkowego kostki lodu, aby poprawia krążenie i zapobiega trądzikowi.
Przedawkowanie
Przy częstym stosowaniu i w dużych dawkach koper obniża ciśnienie krwi, rozszerza naczynia krwionośne, co powinno być brane pod uwagę przez pacjentów z niskim ciśnieniem krwi. Nasiona kopru są szkodliwe dla pęcherza moczowego. Jego długotrwałe stosowanie osłabia wzrok. Tłumaczy się to możliwością wystąpienia stanu hipotonicznego z rozszerzeniem naczyń krwionośnych, co przejściowo powoduje zaburzenia widzenia, które mijają bez śladu po zaprzestaniu stosowania preparatów z kopru. Nie zapominaj, że jednym z przeciwwskazań do koperku jest atonia mięśni gładkich przewodu pokarmowego.
Źródła:
https://yandex.ru/turbo/edaplus.info/s/produce/dill.html
https://herbana.world/plant/fenhel-obyknovennyj.html
http://www.gramzdrowia.pl
https://rozanski.li
